De meeste mensen deugen (DMMD) van Rutger Bregman is een daverende bestseller. Daarom behoeft het boek nauwelijks introductie. Het gaat over ‘een radicaal idee’ (bladzijde 23) dat in de titel is vervat, een idee dat haaks staat op wat de meeste mensen nu denken en veronderstellen. Het radicale idee kan de bron zijn van anders samenleven, zowel in het groot als in het klein. Alles wordt anders als je erop vertrouwt dat de meeste mensen deugen. Dit zal niet iedereen bevallen, zeker de ‘machtigen der aarde’ (bladzijde 40) niet. Aan hun adres geldt een waarschuwing: ‘Een bedrijf met intrinsiek gemotiveerde werknemers kan prima zonder managers.’
De aangehaalde parabel op bladzijde 31 en 32 spreekt boekdelen.
Een grootvader zei eens tegen zijn kleinzoon: ‘Er speelt zich een gevecht in mij af, een strijd tussen twee wolven. De ene is slecht, boos, hebzuchtig, jaloers, arrogant en laf. De andere is goed – hij is rustig, liefdevol, bescheiden, gul, eerlijk en betrouwbaar. Deze wolven vechten ook in jou en in ieder ander persoon.’ De jongen dacht even na en vroeg toen: ‘Welke wolf zal winnen?’
De oude man glimlachte: ‘De wolf die jij voedt.’
Een van de meest cruciale woorden in het boek is MENSBEELD. Rutger doet verslag van zijn ‘zoektocht naar een nieuw mensbeeld’ (bladzijde 40). Dat gebeurt op een meeslepende manier, waardoor lezers zich inleven, zich kunnen bekeren en zich kunnen voornemen om voortaan uit te gaan van het goede in de mens. Maar zij moeten niet denken dat het dan klaar is. Dan begint het pas; de wereld ligt open. In de vormgeving van wat Rutger ‘een nieuw realisme’ noemt, liggen de uitdagingen voor het oprapen: in scholen, bedrijven, instellingen, departementen en bij overheden. Maar we hoeven ons niet helemaal onthand te voelen. Er zijn goede toepassingen van organisaties en coöperatieven die tot voorbeeld strekken. Zoals besloten ligt in het gedachtegoed van Leren is altijd: leren doen we allemaal, altijd, met vallen opstaan. Ook leren is een zoektocht!
DMMD is geen managementboek. Of toch wel. En: wat heeft het boek van doen met zorg?
Alles. Zorgorganisaties zijn constructies die persoonsgerichte zorg voor mensen met kleine en grote beperkingen moeten voortbrengen. Hoe gebeurt dat het beste? Het antwoord laat zich raden: medewerkers zullen dat ZELF doen, als zij het vertrouwen, de ruimte en de vrijheid krijgen. Daarin schuilt de scheppende kracht van mensen die zichzelf motiveren. Buurtzorg en Jos de Blok, die – zoals bekend – geen blad voor de mond neemt, dienen als illustratie (bladzijde 321 – 336). Bestuurders en managers worden daarin voor een reusachtige spiegel gezet. Het sleutelwoord voor het preferente MENSBEELD is: intrinsieke motivatie. Dit zet de lezer op het spoor van de motivatieleer, de sociale psychologie en de positieve psychologie. Een belangrijke naam op dit gebied is die van de Amerikaanse hoogleraar Edward Deci. Mede van hem is de zogenaamde Zelf-Determinatie Theorie. Deze theorie stelt dat mensen – naast hun fysieke behoeften – drie essentiële psychologische basisbehoeften hebben: de behoefte aan Autonomie, Betrokkenheid en Competentie (ABC). Zie afbeelding. Een lezenswaardig artikel over deze theorie is onderaan als Pdf te downloaden. Tevens is een link opgenomen naar een TED talk.
Als organisaties aan deze behoeften voldoen, zijn medewerkers goed gemotiveerd, zitten ze beter in hun vel en presteren ze het best; goed, beter, best. Het belang hiervan in mensintensieve organisaties is groot.
Tot slot
Door de onderhoudende vertelstijl leest het boek als een trein, het legt feilen in wetenschappelijk onderzoek bloot, het hiertoe verrichte werk is doorwrocht, getuige de immense lijst van geraadpleegde en bestudeerde bronnen: maar liefst 42 bladzijden. Rutger is een zeer belezen historicus, voor wie niets te moeilijk is, maar die complexe onderwerpen voor iedereen toegankelijk maakt. Hij toont lef om gevestigde aannames ter discussie te stellen en hij doet dat op een manier die uitnodigt tot dialoog of discussie. De knuppel gaat in het hoenderhok en bij wie die per ongeluk op zijn of haar tenen belandt, kan dat zeer doen. Maar is er een alternatief?
