Veel van wat ik tegenkwam door mijn nieuwsgierigheid en intuïtie te volgen, bleek later van onschatbare waarde te zijn.
Steve Jobs (1955 – 2011)
Nieuwsgierigheid kan dienen als vliegwiel voor leren en ontdekken. Dit schrijven Suzanne Verdonschot en Mara Spruyt in hun boek Nieuwsgierigheid op het werk: beter presteren door fouten, vragen, twijfel en verwondering (2015). Ze zien nieuwsgierigheid als een belangrijke aanjager voor leren en veranderen en voor nieuwe oplossingen en innovatie op de werkvloer.
Het boek bestaat uit twee delen. In het eerste deel laten de auteurs zien wat nieuwsgierigheid is, welke mechanismen nieuwsgierigheid in de weg kunnen staan en wat nodig is om die te doorbreken. Het tweede deel wordt gevormd door twaalf columns, waarin de auteurs hun eigen ervaringen met nieuwsgierigheid beschrijven.
Ruimte voor nuance en twijfel
Nieuwsgierigheid betekent niet-weten, vragen stellen, twijfels uiten, je ergens over verwonderen. Nieuwsgierigheid stimuleert praktijkexperimenten die met vallen en opstaan tot iets nieuws kunnen leiden. Verdonschot en Spruyt laten zien hoe belangrijk het is dat we nieuwsgierigheid op het werk de vrije loop laten. Door nuance en twijfel ontstaat ruimte voor leren en vernieuwen en voor betere prestaties die daaruit voortvloeien. De auteurs laten zien dat openlijke twijfel essentieel is om nieuwe denkrichtingen, oplossingen of perspectieven te laten ontstaan. In plaats van te willen scoren met een treffende oneliner en een eendimensionale oplossing, is het vaak beter om aarzelend en zoekend te formuleren.
Maskeren van fouten
Veel (werk)omgevingen nodigen volgens Verdonschot en Spruyt echter uit tot het maskeren van fouten. Ze vragen van je dat je dingen zeker weet en dat je een duidelijke mening verwoordt, zonder enige twijfel. Veel managers vinden dat medewerkers best eens een fout mogen maken, maar dat twee keer dezelfde fout maken uit den boze is. Zo’n cultuur waarin fouten maken wordt gezien als ongewenst, staat nieuwsgierigheid – en daarmee leren en innoveren – in de weg.
Wist je dat Post-its, de bekende gele plakbriefjes, zijn ontstaan omdat de fabriek een partij verkeerde lijm had geproduceerd die niet goed plakte? Fouten kunnen dus leiden tot innovatie!
Tunnelvisie
Ook de nadruk op kennis die in veel organisaties bestaat, staat nieuwsgierigheid in de weg, zeggen de auteurs. Expertise zorgt voor bijzondere prestaties op een bepaald vlak, maar kan ook leiden tot tunnelvisie: je ziet alleen wat je al weet en je staat niet open voor nieuwe informatie of andere perspectieven. Hoe meer we weten, hoe minder we ons kunnen voorstellen.
Ontzag voor experts kan met zich meebrengen dat we een barrière voelen om vragen te stellen. Zo laat onderzoek zien dat patiënten in gesprek met een arts vaak lang niet alle vragen stellen die ze hebben. Voor artsen geldt dan dat hun specialistische expertise en status ze in de weg zit.
Verpleegkundigen en verzorgenden kunnen hier een belangrijke rol vervullen. Zij kunnen de woorden van de arts vertalen naar de wereld van de cliënt (Hoor ik het goed dat u bedoelt dat…) en de cliënt helpen om zijn vraag te stellen (Ik zie dat u vragend kijkt…)
Triggers
Middenin het boekje staat een fraaie tabel met vier kolommen. Uit de vijf voorbeelden kiezen wij één:
- Wat is een trigger voor nieuwsgierigheid?
Een afwijkende mening. - Welke gebruikelijke mechanismen in organisaties belemmeren die nieuwsgierigheid?
Het onderdrukken van die mening en het aanpassen van je gedrag en opvattingen aan wat gangbaar is in de groep. - Welke relatie heeft dit met leren en vernieuwen? Conformisme is een gevaar voor vernieuwing.
Innovatie gedijt bij originele invalshoeken. - Wie weten dit te doorbreken?
Dat zijn teams en organisaties die dwarse denkers uitnodigen en de ruimte geven. Teams en organisaties die een klimaat van verschil waarderen.
Tips en voorbeelden
Het tweede deel van het boekje bestaat uit twaalf columns, waarin Verdonschot en Spruyt voorbeelden geven van nieuwsgierigheid en de effecten daarvan. Uit de columns kun je praktische tips en adviezen halen, die je helpen om met meer nieuwsgierigheid in je werk en in je leven te staan. Drie voorbeelden.
- Zorg voor ‘vertaalgesprekjes’. Ben je op werkbezoek geweest bij een andere afdeling, heb je een inspirerend verhaal gehoord of een interessant artikel gelezen? Als je niet in gesprek gaat over hoe je het nieuwe inzicht voor jouw eigen praktijk kunt gebruiken, dan zal het leereffect gering zijn.
- Maak gebruik van kunst. Een gesprek in het werkoverleg over kwaliteit loopt heel anders als je mensen vraagt om een kunstkaart te kiezen die laat zien wat kwaliteit in hun werk betekent. Een gedicht kan meer zeggen dan 10 bladzijden van een adviesrapport. Een goede roman kan je leren hoe mensen denken.
- Vermijd domme vragen. Domme vragen bestaan niet, leerde je vroeger. In dit boekje lees je dat ze wel degelijk bestaan. Vragen waar een aanname in besloten ligt die niet klopt, zijn domme vragen.
Bijvoorbeeld de vraag: ‘Wat vind je er van dat we mensen in staat stellen om zich te ontwikkelen?’ als mensen zelf nooit de ruimte ervaren om een training of opleiding te volgen. Je moet ook oppassen met ingewikkelde vragen en met waarom-vragen.
Er bestaan echter ook krachtige vragen. Zo’n vraag daagt uit, brengt aannames boven tafel, zorgt voor energie en beweging, stimuleert een goed gesprek en zorgt voor nieuwe vragen1.
Fraai en handzaam
Nieuwsgierigheid op het werk is een fraai en handzaam boekje. Omdat het maar 72 bladzijden telt, lees je het in een avond uit en maakt het je benieuwd naar meer. Het boekje prikkelt en nodigt uit om de zoekmachine aan het werk te zetten met het woord nieuwsgierigheid en om met de verkregen mogelijkheden na te denken over hoe je er zelf meer ruimte aan kunt geven. Het maakt je nieuwsgierig en dat is nu precies de bedoeling.
1 Er zijn heel veel boeken die gaan over het stellen van goede vragen. Een van onze favorieten is Socrates op sneakers van Elke Wiss
