Floor Nakken, ruim vier jaar adviseur Werving & Selectie bij ZINN Haren, en Nicole Doornbos, 3 jaar HR-manager bij woonzorgcentrum Het Hooge Heem Grootegast, bespreken samen de flexibilisering van de arbeidsmarkt voor zorgpersoneel en welke gevolgen dat heeft voor hun organisaties. Hun gezamenlijke eindoordeel is dat krapte juist kansen biedt, als je maar creatief bent en mee veert met de ontwikkelingen in de omgeving.
We merken in onze organisatie dat we ons constant aan het aanpassen zijn aan de omstandigheden om ons heen, vertelt Floor Nakken. De afgelopen jaren waren pittig. Door de krappe arbeidsmarkt voor zorgpersoneel en door de coronapandemie hebben wij alles op alles moeten zetten om ervoor te zorgen dat roosters gevuld blijven, onze medewerkers hun werkplezier houden en de continuïteit van de zorg gewaarborgd wordt.
In Het Hooge Heem verkeren we in de gelukkige omstandigheid, zegt Nicole Doornbos, dat we voldoende ruim in ons personeelsjasje zitten. Wij hebben geen inhuur-, flex- of uitzendkrachten. Wel merken we dat we ons wel steeds meer aan de arbeidsmarkt moeten aanpassen. Mensen willen bijvoorbeeld graag grotere (meer uren) contracten, terwijl de organisatie vooral mensen nodig heeft met korte contracten, om bij te kunnen springen tijdens piekuren.
Beide organisaties zien een tekort aan helpenden en woonassistenten ontstaan en bij ZINN staat het aantal verzorgenden ook onder druk.
Leeftijdsopbouw
Beide organisaties vertellen over een bijzonder fenomeen in de leeftijdsopbouw van hun personeel: het ontbreken van een stevige middengroep. De omvang is verschillend, bij ZINN werken 3000 mensen en bij Het Hooge Heem 180. Aan de onderkant (tot een jaar of 30) is bij beide organisaties een flinke groep aanwezig en aan de bovenkant (55 plus) een nog veel grotere groep, die natuurlijk op relatief korte termijn gaat uitstromen. De groep daartussenin is zeer klein. Dat geeft onevenwichtigheid in de personeelsopbouw en dus in de continuïteit en diversiteit, wat nodig is voor een duurzame opbouw. Per leeftijdsgroep is het belangrijk om goed te kijken wat er nodig is aan contractvormen, ontwikkeling en aandacht om ze duurzaam en blij te laten werken.
Flexibel; hoe dan?
Floor: We zijn vooral bezig met omdenken van problemen of tekorten naar mogelijkheden en kansen.
Nicole: De vraag die steeds duidelijker naar boven komt, is: zouden we de zorg ook kunnen aanpassen aan de gevolgen die de flexibele arbeidsmarkt voor ons heeft? Waarbij het belang van de bewoner voorop staat. Kunnen we de piekmomenten verlagen? Moeten alle bewoners bijvoorbeeld wel allemaal ’s morgens om 08.00 uur gewassen/gedoucht worden of kunnen we ook een deel op een ander moment doen? Hoe sta je in contact met de bewoners om samen met hen te kijken naar wat er nodig en gewenst is? En hoe past dat dan in het dagritme, dat ook echt niet elke dag hetzelfde hoeft te zijn? Dat is het bij ons thuis namelijk ook niet.
Instroom
Het krachtigste middel om nieuwe collega’s te werven is een aanstekelijk enthousiasme van de collega’s zelf. Mond-tot-mondreclame werkt als een speer, knikken beide dames eensgezind, personeel is onze grootste ambassadeur.
Naast het vervullen van vacatures als die zich voordoen wordt in Het Hooge Heem gewerkt met veel stagiaires, zij-instromers, coronabanen (extra handen in de zorg) en wordt gebruikgemaakt van initiatieven als de jaarlijkse Ontdekdezorg week in maart. Bij ZINN hebben we ook veel zij-instromers en herintreders en we hebben heel veel opleidingsplekken, vult Floor aan. Qua BBL-opleidingsplekken zullen we de komende jaren blijven groeien. Dat vraagt om een andere manier van werkbegeleiding (meer vanuit het team te begeleiden met werkbegeleider en Aandachtsvelder O&O als procesbewaker). Bij Het Hooge Heem gaan we juist verder uitbreiden, vertelt Nicole, daar wordt door de werkbegeleiders zelf aangedrongen op meer opleidingsplekken, want – en dat zeggen ze zelf – “we kunnen dat wel aan!”
Opleiden
In de samenwerking met opleiders/docenten en opleidingen zien we steeds meer maatwerk. Ook met opleidingen wordt de flexibilisering van de arbeidsmarkt vorm gegeven. Floor geeft aan dat ZINN per schooljaar 68 BBL-ers laat instromen (MBO en HBO) en 361 BOL-ers (MBO, HBO maar ook gildes niveau 1 (op locatie De Es) en niveau 2 (op locatie De Brink)).
Sinds vorig schooljaar is in cocreatie met het Alfacollege het Leerpad AlfaZINN gestart voor studenten die verzorgende of verpleegkundige willen worden. Leerlingen zijn vanaf dag 1 op de werkvloer aanwezig. In dit leerpad komen studenten van verschillende niveaus en leerjaren samen in de klas. De opleiding staat midden in de praktijk doordat de studenten theorieles krijgen in een lokaal binnen ZINN. Belangrijke succesfactor is dat wat de deelnemers leren, direct zichtbaar en toepasbaar is in de praktijk. En de student heeft veel eigen regie over zijn of haar persoonlijke leerroute.
Tot slot leiden we zorghulpen op ter ondersteuning van de zorg en kunnen helpenden binnen ZINN de ‘helpende plus’ module volgen. Zo worden ze breder inzetbaar. Voor Het Hooge Heem zijn de aantallen uiteraard kleiner: per schooljaar zijn dat 5-6 BBL-ers en 50-60 BOL-ers. Er wordt samengewerkt met het Friese Poort, Noorderpoort en sinds vorig jaar hebben we met het Alfacollege en zeven andere zorginstellingen het BBL Gilde opgericht (zie kader). Inmiddels is er een tweede groep gestart met 25 leerlingen en wordt het als zeer succesvol ervaren.
In het BBL Gilde worden studenten in 12 maanden opgeleid tot verzorgende IG. Dit is maatwerk waarbij je in je eigen tempo je individuele leerpad volgt. Innovatief daarbij is dat de docenten en de praktijkopleiders van de deelnemende organisaties gezamenlijk de lesdag invullen. Dus praktijk en theorie werken zeer nauw samen.
Per februari 2022 hebben we een student die meedoet met het Fast Switch traject van de Hanzehogeschool. In dit traject is het mogelijk voor potentials om in 2 jaar de HBO-V opleiding af te ronden. Ook een innovatief onderwijs project! Wij geloven erin dat innovatie enorm belangrijk is om je organisatie flexibel en wendbaar te houden.
Innovatie
Bij Het Hooge Heem gaan we telkens uit van de community gedachte: bewoners, team, vrijwilligers, ondersteuning en familie, maar ook bewoners in het dorp dragen met elkaar bij aan de vraag: hoe kunnen we persoonsgerichte zorg bieden, zodat de bewoners elke dag een fijne dag hebben?
Ook technologische innovatie zoals de Momo BedSense (een bedsensor onder het matras van de bewoners gecombineerd met een app die een overzicht geeft van de bewoners, al dan niet in slaap) helpt ons om nog beter aan te sluiten bij de leefwereld en de gewoonten van de bewoners. Wat we dan vooral moeten leren, is hoe ons gedrag (feitelijk de sociale innovatie) gebruik kan maken van die technologische innovatie, stelt Nicole. We zijn gewoon gewend om zelf even om het hoekje van het appartement te kijken. Met zo’n bedsensor en app hoeft dat niet meer en dat voelt vreemd in het begin. De dialoog over of technologie het contact tussen bewoner en personeel vermindert of juist versterkt moeten we met elkaar voeren.
Het is ook interessant om naar de rol van familie en mantelzorgers te kijken, zegt Floor. Wanneer je kijkt naar het anders inzetten van het beschikbare personeel, kunnen zij daar ook een rol in spelen. Voordat bewoners bij ons komen wonen, deden ze thuis nog van alles zelf, vaak met hulp van mantelzorgers. Dit is een thema waar wij bij ZINN de komende tijd mee aan de slag gaan.
Corona
De coronapandemie heeft veel effect gehad. Het heeft ons inzicht gegeven in hoe flexibel we zijn, hoe snel we kunnen veranderen. Kijk alleen maar naar de digitale vergaderingen, sollicitaties en andere gesprekken en overleggen via videoverbinding. Of het thuiswerken. Beide dames schatten in dat na de coronaperiode deze digitale mogelijkheden deels blijven bestaan. Ik zie het niet gebeuren dat iedereen weer volledig naar kantoor komt, zegt Floor. En bij het opleiden biedt de hybride vorm voordelen. Ook Nicole verwacht veel van het hybride model. Soms is het efficiënter om via een videoverbinding contact te hebben en soms is fysieke aanwezigheid vereist. Het kernteam bij het Hooge Heem is wel zoveel mogelijk aanwezig op kantoor en op de afdelingen, zodat er snel geschakeld kan worden als dat nodig is.
Tot slot
Het mooie van deze ervaringen is dat we er keuzes bij hebben gekregen. En zo hebben de krapte op de arbeidsmarkt én de maatregelen rondom de coronapandemie ons volop nieuwe kansen gegeven.
