Physician assistant (PA)

Door Wim Frank

Geplaatst op

9 februari, 2021

Op deze website kwamen eerder Anja Dieterman (GZ-psycholoog van Zorggroep Meander), John Pijpker (verpleegkundig specialist van De Hoven), Doede Veltman (specialist ouderengeneeskunde) en Judith Groot Zevert (geestelijk verzorger) aan het woord. Zij lieten hun licht schijnen op hun specialisme en de toepassing daarvan in de huidige praktijk. Daarnaast wierpen zij een blik vooruit op de toekomst van de verpleeghuiszorg en thuiszorg die zij verwachten.
In deze bijdrage is de vloer gegeven aan de Physician assistant (PA). Wim Frank (1962) is zo’n PA. Hij is werkzaam bij Interzorg (Drenthe) en geeft uitleg over wat zijn functie inhoudt en wat de toekomst, in zijn ogen, gaat brengen.

Een vreemde naam
Doe het maar eens, vraag maar eens rond wat de PA doet, wat voor een functie dat is. Je zult heel vaak zien dat mensen vreemd opkijken en niet weten waar je het over hebt. Er staat ons nog heel wat te doen op dit punt. Om te beginnen: de PA is een academische Master. Afgestudeerden dragen de titel van MPA of MSc. De PA deed in 2001 zijn intrede in de Nederlandse gezondheidszorg. PA’s werken zowel in de eerste-, tweede- als derdelijns gezondheidszorg.

De benaming van de functie is niet gelukkig. Men vond geen geschikte beroepsnaam in de Nederlandse taal, daarom werd het maar de Engelse benaming die elders al in zwang was. Maar het blijft lastig. Het woord physician klinkt voor veel mensen onbekend en het woord assistant roept een verkeerd beeld op. De PA functioneert immers in hoge mate zelfstandig en hij draagt de daaraan gerelateerde verantwoordelijkheden. De zoektocht naar een betere benaming loopt al een tijdje, maar het is een moeilijk ding.

Opleiding en NAPA
Je volgt de tweeëneenhalf jarige opleiding, die pittig is, aan een erkende hbo-masteropleiding. Ik deed dat aan de Hanzehogeschool Groningen. De opleiding is duaal, wat betekent dat je zowel studeert aan de betreffende hogeschool als werkt in de beroepspraktijk binnen een medisch specialisme. In de medisch-specialistische praktijk werk je op basis van een competentie-ontwikkelplan gericht toe naar je uiteindelijke beroepsprofiel.  De te ontwikkelen competenties worden opgebouwd in de ordening van zeven beroepsrollen naar het voorbeeld van de CanMEDS- systematiek. Zie afbeelding.

Overigens ben ik voor vier uur per week nog verbonden aan de Hanzehogeschool, als coach en supervisor voor studenten.

De toelatingsnorm voor de opleiding is dat je een bachelorgraad (hbo-niveau) in de zorg hebt behaald en dat je minimaal twee jaar werkervaring hebt. Gedurende de hele opleiding heb je een leermeester (de medisch specialist)  en ook wordt tijd ingeruimd voor coaching, intervisie en supervisie. En dat is nodig, want de opleiding vergt veel van je. Maar…als je slaagt dan heb je goud in handen ,temeer daar uit onderzoek blijkt dat de PA bijdraagt aan de kwaliteit en continuïteit van de zorg.

Ik ben lid van NAPA. Dat is de beroepsvereniging van en voor alle (aankomende) Physician Assistants (PA) in Nederland.

Waar werken PA’s?
De meeste PA’s werken in ziekenhuizen. Andere plaatsen zijn huisartsenpraktijken, gehandicaptenzorg en geestelijke gezondheidszorg. En ja, ook in de ouderenzorg. Daar niet zo veel, helaas: in heel Nederland zo’n 40 denk ik op dit moment, echter het aantal groeit.. Ik zou willen dat meer mensen zich bekwamen om in de verpleeghuizen te komen werken. Toegegeven, werken voor en met (kwetsbare) ouderen moet je liggen, maar voor vele collega’s geldt helaas dat ze behept zijn met vooroordelen. Ik bedoel: ze denken dat het ze niet goed zal liggen. Mijn advies is: probeer het toch, ervaar hoe het is en of je mogelijk anders over het werken met ouderen gaat denken. Voor mij lijdt het geen twijfel, mijn plek is het wel om te mogen werken voor en met mensen met geschiedenis. Daarnaast is de ouderengeneeskunde een breed en holistisch vak.  Als je die affiniteit hebt, dan gaat er wel een wereld voor je open.

Interzorg
De kern van het beroep is het verlenen van geneeskundige zorg, zoals het onderzoeken, diagnosticeren, behandelen en begeleiden van patiënten. Ik ben bij Interzorg de enige PA, maar gelukkig zijn twee collega’s in opleiding. Wij werken nauw samen met de specialist ouderengeneeskunde. Gebruikelijk is dat je met de  specialist ouderengeneeskunde  taakherschikkingsafspraken maakt. Samen bestrijken wij het medisch domein.

Het mooie van ons werk is de intensiteit van de contacten met cliënten en hun naasten. Anamnese, lichamelijk onderzoek, diagnose en behandeling vragen een alzijdige en behoedzame benadering. Wij hebben vrijwel altijd te maken met een veelheid aan ziekten en ziekteverschijnselen. Een wezenlijk kenmerk van mijn werk is de communicatie en afstemming met cliënten en hun naasten. We bepalen samen welke doelen van zorg en behandeling passen bij de waarden, opvattingen en gezondheidstoestand van de cliënt. Deze caleidoscoop van wisselende gezichtspunten vormt de leidraad voor wat passende zorg en behandeling is voor de individuele client. . Afhankelijk van hoe het gaat praten we door over optredende wijzigingen en mogelijke aanpassingen.

Multifactorieel
Zoals andere specialisten voor mij ook al hebben verwoord: voor kwetsbare ouderen geldt in het bijzonder dat het zien en onderkennen van samenhang de hoogste eis is die aan professionals wordt gesteld. Niet voor niets toont het landelijk geldende opleidingsprofiel, waarbij  het CanMEDS-raamwerk van belang is, de veelzijdigheid van ons werk.

Zoals het Kwaliteitskader verpleeghuiszorg bedoelt, staan wij pal voor persoonsgerichte zorg en ondersteuning. Wil je dat waarmaken, dan is samenwerking tussen alle disciplines onontbeerlijk.

Acp
Advance care planning (acp) is nauw verweven met ouderengeneeskunde. Veel kwetsbare ouderen ervaren een langere periode van achteruitgang waarbij een kleine verandering in gezondheid kan leiden tot een flinke toename van zorgbehoefte. Ook kan een bepaalde ontregeling, zoals bijvoorbeeld een valincident of herseninfarct, de laatste levensfase inleiden.  Het tijdig spreken met cliënten en anticiperen op de besluitvorming, rekening houdend met de wensen, doelen en grenzen van de zorg in de laatste levensfase, is dan ook van groot belang.

Toekomst
Op de eerste plaats zie ik een sterke toekomst voor de PA’s in verpleeghuizen. Het is een illusie dat we overal genoeg specialisten ouderengeneeskunde  zullen hebben. Basisartsen werken zeker ook in de verpleeghuizen, echter veelal tijdelijk in de aanloop naar verdere specialisatie. In mijn visie bieden verpleegkundig specialisten en PA’s daarvoor een geschikte oplossing, met name door een betere waarborging van de continuïteit die zeker binnen de ouderengeneeskunde van belang is.  Binnen de gemaakte taakherschikkingsafspraken slagen we er  in om de vereiste geneeskundige zorg professioneel in te vullen. Daarnaast voorzie ik dat de PA’s ouderengeneeskunde een dankbare rol kunnen vervullen om de eerstelijnszorg te versterken. Huisartsen kunnen de breedte van ons specialisme niet volledig bestrijken. Daarom is het logisch dat zij vaker op ons een beroep zullen doen, als adviseur of mogelijk ook om af te spreken dat tijdelijk de begeleiding van patiënten onder de hoede van de PA komt. Deze verwachting past bij het gegeven dat mensen, nog langer dan nu al het geval is, thuis zullen blijven, ondanks vele ziekten en beperkingen. De PA kan dus zeker een van de  oplossingen zijn om de huisarts te ontlasten.